लहान– सिरहाको सुखीपुर नगरपालिका–५ का २१ वर्षीय दलित युवक अमृतकुमार मोचीलाई गैरदलित युवतीसँग प्रेम विवाह गरेको निहुँमा प्रहरीले ‘सुरक्षा बहानामा’ गैरकानुनी रूपमा थुनामा राखेको आरोप लागेको छ।

अमृतलाई शुक्रबार राति करिब ११ बजे सिरहा–धनुषा सीमास्थित कमला पुल छेउबाट नियन्त्रणमा लिएर प्रहरीले इलाका प्रहरी कार्यालय बन्दिपुर हुँदै गोलबजार पु¥याएको थियो। उनीसँगै उनकी पत्नी धनगढीमाई नगरपालिका–२ की २० वर्षीया कोसिकाकुमारी साहलाई पनि प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको थियो।

दुवैलाई रातभर गोलबजारको सेफ हाउसमा राखिएपछि शनिबार साँझ मात्र परिवारको जिम्मा लगाइएको थियो। तर उनीहरू अझै पनि पूर्ण रूपमा प्रहरी नियन्त्रणबाट मुक्त हुन नसकेको स्रोतहरू बताउँछन्। युवतीका पक्षका केही मानिसले प्रहरी कार्यालयकै गेट बाहिर घेरा हालेर बसिरहेका कारण दुवैजना सुरक्षित रूपमा बाहिर निस्कन नसकेको युवकका छिमेकी रामउदगारले बताए।

विगत एक वर्षदेखि प्रेममा रहेका अमृत र कोसिकालाई शुक्रबार विवाहका लागि आफन्त र गाउँलेहरूले जनकपुरस्थित जानकी मन्दिर लगेका थिए। विवाह सम्पन्न हुन लाग्दै गर्दा युवतीका बुबा फुलगेन साहसहित १५–२० जनाको समूह मन्दिरमै पुगेपछि विवाद चर्किएको थियो।

विवाद तीव्र बनेपछि प्रहरीले दुवैलाई नियन्त्रणमा लिएर जिल्ला प्रहरी कार्यालय धनुषा पु¥याएको थियो। त्यहाँ दुवैले उमेर पुगेको प्रमाणसहित राजीखुसी विवाह गरेको बयान दिएपछि धनुषा प्रहरीले दुवैलाई युवकको परिवारको जिम्मा लगाइदिएको थियो।

तर सिरहा आइपुगेपछि परिस्थिति फेरिएको अमृतकी आमा रुक्मिनी मोची बताउँछिन्। उनका अनुसार धनुषा प्रहरीले कागजात हेरेपछि सुरक्षित रूपमा घर पु¥याइदिनुपर्ने थियो, तर सिरहा प्रहरीले उल्टै उनका छोरालाई ‘अपहरण शैलीमा’ थुनेर राख्यो। उनी भन्छिन्, ‘धनुषामा छाडिएको छोरालाई सुरक्षित रूपमा पठाउनुपर्ने हो, तर सिरहा आइपुग्नेबित्तिकै प्रहरीले थुन्यो। हामी दलित भएकै कारण यस्तो व्यवहार ग¥यो जस्तो लाग्छ।’

रुक्मिनीले प्रहरीमाथि युवतीतर्फका समूहको प्रभावमा परेर काम गरेको आरोपसमेत लगाइन्। यता सिरहा प्रहरीले भने आफूहरूले कुनै गैरकानुनी काम नगरेको दाबी गरेको छ। जिल्ला प्रहरी कार्यालय सिरहाका डीएसपी रमेशबहादुर पालका अनुसार दुवै पक्षबीच तनाव अत्यधिक भएकाले भिडन्त रोक्न दुवैलाई नियन्त्रणमा राखिएको हो।

उनी भन्छन्, ‘छोड्दा झगडा हुनसक्थ्यो। त्यसैले शान्ति सुरक्षाको दृष्टिले मात्रै नियन्त्रणमा राखिएको हो। अन्य कुनै उद्देश्य थिएन।’ तर कानुन व्यवसायी तथा मधेश पुस्तकालयका संरक्षक आभाष गुरु यो कदमलाई पूर्ण गैरकानुनी बताउँछन्। उनले प्रहरीलाई नागरिकको सुरक्षाको प्रत्याभूति घरमै सुनिश्चित गर्न सुझाव दिँदै ‘कसैलाई बिनाअपराध थुन्ने काम कानूनले अनुमति दिएको छैन’ भने। उनका अनुसार प्रहरीको काम नागरिकलाई सुरक्षित ढंगले परिवारको जिम्मा लगाउनु हो, ‘थुना–व्यवस्था’ सिर्जना गर्नु होइन।

परिवारको जिम्मा लगाइएको भए पनि युवक–युवती अझै प्रहरीको परिसरमै अड्किएको देखिँदा सिरहामा जातीय पूर्वाग्रह, प्रहरीमाथि प्रभाव र सामाजिक कठोरताबारे गम्भीर प्रश्न उठिरहेको छ। राजीखुसी विवाह गरेको एक जोडीलाई यो स्तरको प्रशासनिक व्यवहारले मधेशमा समुदाय–प्रहरी सम्बन्ध र सामाजिक विभेद सम्बन्धी बहसलाई पुनः चर्काएको छ।